CHICHEN ITZA

Terwijl de planning van een volgende reis al volop aan de gang is, is het altijd fijn eens terug te blikken wat al geweest is. Eén van de plaatsen die me eeuwig zal bijblijven is de Mexicaanse provincie Yucatán met zijn voornaamste monument Chichén Itzá. Het moet inmiddels bijna 10 jaar geleden zijn dat we daar op bezoek waren, maar toch herinner ik me de aanblik van de reusachtige piramide nog alsof het gisteren was. Vorig jaar is de plaats dan ook terecht verkozen bij de nieuwe wereldwonderen.

Chichen Itza betekent in de taal van de Maya’s zoveel als “aan de monding van de Itza-stroom”. Itza heeft echter niks met water te maken – op het eerste gezicht toch – maar was een belangrijke volksgroep die toen de macht had over het schiereiland Yucatan. Chichen Itza is altijd van regionaal belang geweest sinds het gebouwd werd rond 600 voor Christus, maar was vooral een belangrijke plek rond 900 na Christus toen Yucatan dé toonaangevende regio was in het Maya-rijk en Chichen Itza langs een belangrijke handelsroute lag richting het Mexicaanse vasteland en Centraal-Amerika.

Chichen Itza ligt ook vlakbij de krater Chixculub, wat zoveel betekent als “staart van de duivel”. Geen toevallige naam natuurlijk, want vaak wordt beweerd dat de inslag die hier plaatsvond aan de basis lag van het uitsterven van de dinosauriërs. Rond 1000 na Christus werd Chichen Itza verlaten. Zonder precieze aanleiding. Zonder oorlog. Pas in 1531 kwamen de Spanjaarden onder leiden van Francisco de Montejo erheen en namen Chichen Itza in als hoofdplaats van hun Spaanse Yucatan. Dankzij een opstand van de achtergebleven van Maya’s werd de site echter teruggewonnen en de Spanjaarden werden verdreven.

Het centrum van Chichen Itza is de tempel van Kukulkan (Maya-taal voor Quetzalcoatl). Deze tempel is wat we ons altijd voorstellen als we denken aan Chichen Itza: de piramide met trappen aan de 4 zijden. Op de eerste dag van de herfst en de lente werpt het zonlicht bovenaan een schaduw in de vorm van een slang (Quetzalcoatl) op de grond. Door de trage opgang van de zon lijkt het alsof de slang langzaam op de Kukulkan klimt. Een uniek schouwspel. Verdere merkwaardigheden aan de tempel zijn dat je bovenaan stilletjes kan praten en toch goed verstaanbaar bent voor zij die beneden op grote afstand van je staan. Veel later pas ontdekten de Mexicanen dat deze tempel bovenop een andere piramide werd gebouwd. Verder zijn er nog vele kleinere tempels en piramides op de site aanwezig die allen goed bewaard zijn, in tegenstelling tot massa’s andere toonaangevende tempels van de Maya’s.

Het is soms eens goed erbij stil te staan dat de Maya’s de kalender hebben opgesteld zoals wij die nu nog gebruiken en dat zij qua astrologie en architectuur honderden jaren voorsprong hadden op de West-Europese cultuur die zich toen op een dieptepunt bevond (donkere middeleeuwen, de pest, … ). En toch vonden de Spanjaarden het nodig ganse volkeren, culturen en wijsheden uit te roeien. En toch…de Maya’s leven als volk nog steeds, worden door hun levenswijze veel ouder dan gewone mensen en spreken nog steeds hun eigen Maya-taal. Ondanks onderdrukking, onrecht en afslachting blijven ze trouw aan hun cultuur. Gekendste Maya is ongetwijfeld Rigoberta Menchú. Zij won in 1992 de Nobelprijs voor de Vrede voor haar inzet voor de Maya-bevolking.